از نظر تاریخی سابقه منطقه شمیران (قصران) به قبل از اسلام بر می گردد. قصران که ناحیه ای بزرگ و کوهستانی است در شمال جلگه ری قرار دارد. درتاریخ پیش از اسلام، نام کوهستان ری که همین ناحیه قصران می باشد در تورات ذکر شده است. در دوره اسلامی بخصوص پس از قرن دوم، قصران از رستاقهای (بخشهای) مهم ری محسوب می شده و نامش در منابع بسیاری به چشم می خورد.

الف: موقعیت جغرافیایی
شهرستان شمیرانات در نقطه شمالی استان تهران قرار گرفته است. ارتفاع از سطح دریا در بالاترین نقطه (توچال) ۳۹۷۵ متر می باشد. این شهرستان از شمال به استان مازندران، از جنوب به شهرستان تهران، از شرق به شهرستان های دماوند و پردیس و از غرب به استان البرز محدود می گردد. این شهرستان به دوبخش عمده تقسیم می شود:
۱-    ناحیه ای که در دامنه های جنوبی البرز مرکزی قرار دارد و امروزه متصل به شهر تهران بوده و در محدوده شهرداری های منطقه ۱ و بخش هایی از منطقه ۲ تهران واقع شده و جزئی از مناطقی است که متون تاریخی آن را رودبار قصران خارج (تجریش) می نامیدند.
۲-    مناطق و نواحی که در لابلای دره ها، کوه ها و قلل البرز مرکزی و در شمال و شمال شرقی قله توچال و جنوبی ترین رشته کوه البرز مرکزی که از غرب به شرق ارتفاعش کاسته شده و نواحی دشت را از مناطق کوهستانی جدا می نماید و در متون تاریخی رودبار قصران داخل نامیده شده، قرار گرفته است.
ب: شرایط آب و هوایی
این شهرستان به دلیل واقع شدن در منطقه کوهستانی شمال استان تهران و نیز ارتفاعات البرز دارای آب و هوای نیمه مرطوب و مرطوب با زمستان های طولانی و سرد می باشد به طوریکه متوسط درجه حرارت در سردترین ماه سال، تا پایین تر از منفی ۱۵ درجه سانتی گراد می رسد. این شهرستان دارای شش اقلیم آب و هوایی متفاوت می باشد: اقلیم نیمه خشک سرد- مدیترانه ای سرد- نیمه مرطوب سرد- کوهستانی و مرطوب- کوهستانی بسیار مرطوب نوع الف- فراسرد کوهستانی بسیار مرطوب.
ج: ویژگی های جمعیتی
شهرستان شمیرانات با مساحت حدود ۱۱۸۸ کیلومتر مربع  و اشغال  ۷/۸ درصداز مساحت استان تهران ، در بین ۱۶ شهرستان استان مقام ششم را از نظر مساحت دارا می باشد. جمعیت شهرستان بر حسب سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰  برابر ۵۴۸۷۳۳ نفر با تعداد ۱۷۳۷۶۷ خانوار است که از این تعداد  ۵۰۴۶۷۲ نفر جمعیت شهر تجریش با ۱۵۹۵۳۳ خانوار و ۴۴۰۶۱ نفر جمعیت دو بخش تابعه شهرستان با ۱۴۲۳۴  خانوار  می باشد. طبق سرشماری سال ۹۰ جمعیت روستایی شهرستان ۲۰۳۶۱ نفر و جمعیت شهری ۵۲۸۳۷۲ نفر اعلام گردیده است.
د: تقسیمات کشوری
الف- بخش رودبارقصران : سرزمینی با کوه های بلند و دره های ژرف که واژه قصران ( معرب کهسران یا کوهسران) بری آن اسمی با مسماست. این بخش از یک دهستان به مرکزیت حاجی آباد ، سه شهر و ۱۶روستا تشکیل گردیده است.
۱ – شهر تجریش : شامل منطقه یک و بخشی از منطقه دو شهرداری تهران مساحت تقریبی ۶۰ کیلومترمربع ، این شهر در دامنه رشته کوه توچال گسترش یافته است و ساختمان های جدید آن در قصبه معروف و قدیمی تجریش احداث شده  و به تقریب تمام آبادی ها ، مزرعه ها ، باغ ها، قنات ها، چشمه های آن ( که درباره آن خصوصا" درکتاب ها بعد از دوره صفویه زیادنوشته شده ) را از بین برده است.
علاوه بر فرمانداری بیشتر ادارات دولتی این شهرستان در شهر تجریش قرار گرفته اند. و تعداد قابل توجهی از اداره ها و نهادها، سازمانه های کشوری، سفارتخانه ها، دانشگاه ها ، کاخ های قدیمی ، امامزاده ها و خانه ها ی رجال قدیم و جدید، تجار ، کارخانه داران، ثروتمندان و برج های بسیاری با تراکم زیاد نیز در این شهر جای دارند . اما درآمد این شهر هیچ نقشی در دو بخش این شهرستان (رودبارقصران و لواسانات) ندارد. دو بخشی که بهترین های فراوانی را، چه پیدا و چه نهان ، در خود دارند و می توانند به دو قطب بزرگ جهانگردی و گردشگری تبدیل شوند . و در چهار فصل سال برای منطقه میلیون ها دلار ارزآوری داشته باشد.
یکی از دلایل مهم و اساسی عدم آشنایی با حدود مرزهای سیاسی شمیرانات آن است که اکنون منطقه شهری شهر تجریش بخشی از تهران بزرگ به شمار می رود . محدوده ی عرفی و قدیمی آن نیز که هویتی جداگانه داشته ، با محدوده سیاسی فعلی منطبق نیست. درحال حاضر، آنچه خارج از دو بخش رودبارقصران و لواسانات به عنوان بخش شهری شمیرانات که به نام تجریش خوانده می شود، تمامی منطقه یک و بخشی از منطقه دو شهرداری تهران را شامل می شود و این مناطق مسئول ارائه خدمات ارزشمند شهری به آن هستند و درآمد حاصل از آن نیز نه در اختیار فرمانداری شهرستان شمیرانات بلکه در اختیار شهرداری تهران قرار می گیرد.
۲-شهر اوشان،فشم ، میگون که با مساحت تقریبی ۶۰ کیلومترمربع در سال ۱۳۴۷ به صورت شهر درآمد ، در دل کوهستان رودبارقصران دریک دره طویل جای گرفته که خود از سه محل متمایز با نامه های اوشان، فشم، میگون با محله های متعدد و بافت های ویژه شکل گرفته است.  
۳- شهر شمشک  با تجمیع شش روستای شمشک بالا ، شمشک پایین ، جیرود، دورود، سفیدستان ودربندسر  از دی ماه سال ۱۳۹۱ به صورت شهر در آمده و در ارتفاعات رشته کوه البرز جای گرفته است.
ب- بخش لواسـانـات : سرزمینی کوهستانی با دره های فراخ و دشت های نیمه هموار و با نام با مسمای باستانی "تیغه برآمدگاه خورشید ". این بخش از دو دهستان تشکیل شده است:
۱-    دهستان لواسان بزرگ با مرکزیت روستای آباد و معروف قدیمی "لواسان بزرگ" و ۱۰ روستای دیگر.
۲-    دهستان لواسان کوچک به مرکزیت روستای آباد و مشهور قدیمی "افجه" و ۱۲ روستای دیگرکه در گذشته سال های سال مرکز تمامی سرزمین لواسان و رودبارقصران با ۴۵ روستا و آبادی بوده است.
شهر لواسان : شهری جدید با مساحت حدود  ۵۰ کیلومتر مربع که در سال ۱۳۴۹ به صورت شهر درآمد و در دشت نیمه هموار گلندوک ( که از رسوب های جاجرود و رودخانه های کند و افجه پدید آمده است .) در حال رشد سریع است ؛ و روستاها و باغ ها و مزارع وسیع سراسر جنوب دهستان لواسان کوچک را در برگرفته است . این توسعه در آغاز از آبادی  قدیمی گلندوک ( گل هم دو رودک) شروع شد و سپس به آبادی های شرق و غرب نیز سرایت کرد. ( در شرق آبادی های نجارکلا، قاضی آباد ، ناران، تیمورآباد، سبوبزرگ و سبو کوچک، در غرب جائیج، شورکاب، احمدآباد، دکترکشفیان، استلک [اصطلک]، توک زرعه [ترک مزرعه ]، نوشانی، لشگرک و همچنین درجنوب و جنوب شرقی با دست انداختن به آبادی قدیمی کلاک و محو اثرهای باستانی و تپه سیدپیاز [صدق پیاز] و عبور از پشته ها و مسیل ها، خود را به لبه دریاچه سدلتیان که نامش را از آبادی غرق شده درکف خود گرفته ، می رساند).